Τα προηγούμενα χρόνια η απόκτηση παιδιού ήταν αυτοσκοπός για ένα ζευγάρι. Κυρίως, γιατί η κοινωνία είχαν να αντιμετωπίσουν τις κοινωνικές προκαταλήψεις γύρω από αυτό. Με την πάροδο του χρόνου, ωστόσο, βλέπουμε, ότι αυτό αλλάζει. Τα καλά νέα, είναι ότι σε όλη την Ευρώπη αυτό αλλάζει και αλλάζει δραματικά και κυρίως απέναντι στα ζευγάρια που δεν αποκτούν παιδί κατ’ επιλογήν.
Ωστόσο, αυτή η αποδοχή δεν είναι εμφανής σε όλες τις χώρες ανεξαιρέτως και είναι ένα πολυπαραγοντικό ζήτημα.
Μία νέα μελέτη, που δημοσιεύθηκε στις 19 Μαρτίου στο PLOS ONE εξετάζει πώς τα ζευγάρια των Ευρωπαίων επιλέγουν να μην αποκτήσουν παιδιά. Οι ερευνητές από την Ουγγαρία, την Ελβετία και την Ιταλία ανακάλυψαν, ότι αποδοχή της ατεκνίας δεν είναι μία απλή στάση, αλλά εμπεριέχει δύο διαφορετικά στοιχεία: αφενός, την κοινωνία που αποδέχεται την επιλογή της ατεκνίας και αφετέρου την κοινωνία που θεωρεί ότι τα παιδιά είναι απαραίτητα για την ολοκλήρωση της ζωής ενός ζευγαριού.
Επί σειρά δεκαετιών, οι Ευρωπαίοι γενικότερα πίστευαν, ότι η απόκτηση παιδιού ήταν απαραίτητη για να έχει νόημα η ζωή. Οι παραδοσιακές νόρμες είχαν την τάση να επιβάλλουν τη δημιουργία οικογένειας και συχνά στιγμάτιζαν τη μη απόκτηση παιδιών, ιδιαιτέρως τις γυναίκες. Από τη δεκαετία του ’60, ωστόσο, οι πολιτισμικές αλλαγές και η έμφαση στην προσωπική επιλογή και την ατομική ελευθερία άλλαξαν τον τρόπο σκέψης των ανθρώπων σχετικά με την οικογένεια και την απόκτηση παιδιών.
Τα ευρήματα
Η ομάδα των ερευνητών ανέλυσε τις απαντήσεις από πολίτες των 27 χωρών της ΕΕ μέσω της Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Έρευνας (ESS) και της Ευρωπαϊκής Έρευνας Αξιών (EVS). Οι πολίτες υποβλήθηκαν σε διάφορες ερωτήσεις σχετικά με τη μη απόκτηση παιδιών. Ειδικότερα, η ESS ρώτησε «Πόσο αποδέχεστε ή δεν αποδέχεστε την επιλογή ενός ζευγαριού να μην αποκτήσει ποτέ παιδιά;» και μέτρησε τις κοινωνικές προσδοκίες για τη γονεϊκότητα. Από την άλλη, η EVS ρώτησε «αν ένα ζευγάρι πρέπει να αποκτήσει παιδί για να νιώσει ολοκληρωμένο», ερώτηση, η οποία κατέγραψε τις πεποιθήσεις των πολιτών για το τι μπορεί να χάσει ένα άτεκνο ζευγάρι.
Τα ευρήματα αποκάλυψαν ξεκάθαρα γεωγραφικά μοτίβα. Στη βόρεια Ευρώπη ήταν περισσότερο δεκτικοί στην επιλογή της μη απόκτησης παιδιών, ενώ στην Κεντρική και την Ανατολική Ευρώπη τα ποσοστά αποδοχής ήταν μικρότερα. Κάπου στη μέση κινήθηκαν τα ποσοστά του ευρωπαϊκού Νότου. Η χώρα με τα υψηλότερα ποστοστά αποδοχής της μη απόκτησης παιδιών ήταν η Ολλανδία, ενώ ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι απαντήσεις των Δανών. Ενώ υποστηρίζουν με σθένος το δικαίωμα της επιλογής να μην κάνουν παιδιά, ωστόσο θεωρούν, ότι είναι απαραίτητα για την ολοκλήρωση ενός ζευγαριού, άποψη που ευθυγραμμίζεται περισσότερο με τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.
Ποιοι αποδέχονται περισσότερο την ατεκνία
Όπως έδειξε η έρευνα, αυτοί που δείχνουν μεγαλύτερη αποδοχή στη μη απόκτηση παιδιού από επιλογή είναι οι γυναίκες, οι νεότεροι, ακαδημαϊκής εκπαίδευσης. Όσοι ήδη έχουν παιδιά εμφανίζονται λιγότερο δεκτικοί σε αυτό σε αντιπαραβολή με εκείνους που δεν έχουν αποκτήσεις.
Επίσης, σημαντικό παράγοντα που επηρεάζει τη στάση των πολιτών είναι και η οικογενειακή κατάσταση. Όσοι δεν είναι παντρεμένοι ήταν πιο δεκτικοί σε σχέση με τους παντρεμένους. Οι singles από την άλλη διαφέρουν από τους παντρεμένους μόνο σε ένα στοιχείο: αποδέχονται πιο εύκολα κάποιον που επιλέγει να μην αποκτήσει παιδί, αλλά δεν πιστεύουν απαραίτητα, ότι μία ζωή χωρίς παιδιά είναι ολοκληρωμένη.
Σε επίπεδο χώρας, η ισοτιμία των φύλων είναι ένας ακόμη παράγοντας κλειδί. Οι χώρες με μεγαλύτερα ποσοστά ισοτιμίας ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες έχουν δείξει μεγαλύτερη αποδοχή στην μη απόκτηση παιδιών. Ενδιαφέρον είναι επίσης, το στοιχείο, ότι σε χώρες με υψηλότερα ποσοστά ατεκνίας οι πολίτες πιστεύουν, ότι τα παιδιά δεν είναι απαραίτητα για την ολοκλήρωσή τους. Ωστόσο, αυτό δεν αποτελεί ένα μοτίβο έγκρισης αυτής της επιλογής
Ένα εύρημα – έκπληξη της έρευνας έχει να κάνει με τη θρησκεία. Ενώ οι θρησκευτικές πεποιθήσεις ενός ατόμου μπορεί να προβλέπει τη στάση του απέναντι σε όσους επιθυμούν να παραμείνουν χωρίς παιδιά, στο σύνολο όμως μίας χώρας η θρησκεία δεν φαίνεται να επηρεάζει την συνολική αποδοχή αυτών των ανθρώπων.
Γιατί έχει σημασία η έρευνα
Η ολοένα αυξανόμενη αποδοχή της κατ’ επιλογήν μη απόκτησης παιδιού αντανακλά ευρύτερες κοινωνικές τάσεις σε όλη την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων της ισότητας των φύλων, της ανόδου του μορφωτικού επιπέδου και των οικογενειακών δομών. Όπως επισημαίνουν οι ερευνητές, η μελέτη αυτή είναι ιδιαιτέρως σημαντική, καθώς πρώην σοσιαλιστικές χώρες εφαρμόζουν πολιτικές που ευνοούν τους γονείς και ενδέχεται να θέσουν σε μειονεκτική θέση όσους δεν έχουν.
Τα ευρήματα έχουν σημασία για την χάραξη πολιτικής σε όλη την Ευρώπη. Η κατανόηση της στάσης απέναντι στην κατ’ επιλογή μη απόκτηση παιδιών βοηθά στη δημιουργία περισσότερο περιεκτικών πολιτικών, που δεν θα θέτουν σε μειονεκτική θέση όσους δεν έχουν παιδιά. Αυτό γίνεται ακόμη πιο σημαντικό, καθώς οι περισσότεροι πλέον, ειδικά οι νεότερες γενιές, επιλέγουν να παραμείνουν χωρίς παιδιά, ανησυχώντας για τον υπερπληθυσμό ή την κλιματική αλλαγή.
Καθώς η Ευρώπη εξακολουθεί να βλέπει δημογραφικές αλλαγές και εξελισσόμενες οικογενειακές δομές, η παρακολούθηση της στάσης απέναντι στην εκούσια ατεκνία παραμένει σημαντική. Το αν οι άνθρωποι θεωρούν τα παιδιά απαραίτητα για την ολοκλήρωσή τους ή ως μία από τις πολλές πιθανές επιλογές ζωής, αντανακλά ευρύτερες κοινωνικές αξίες σχετικά με το φύλο, την οικογένεια και την προσωπική ελευθερία.
