Ένα από τα μείζονα ζητήματα υγείας της εποχής θεωρείται η παχυσαρκία, ενηλίκων και παιδιών
Οι λόγοι είναι πολλοί και γνωστοί και έχουν να κάνουν κυρίως με το σύγχρονο lifestyle: 1) κακές διατροφικές συνήθειες με υπερκατανάλωση ζάχαρης, αναψυκτικών και κορεσμένων (κακών) λιπαρών, 2) καθιστική ζωή και έλλειψη καθημερινής άσκησης, 3) εξάρτηση από οθόνες-κινητά και video games, 4) έλλειψη ελεύθερου χρόνου και ελεύθερου παιχνιδιού από το υπερφορτωμένο με καθιστικές δραστηριότητες και διάβασμα πρόγραμμα των παιδιών, 5) έλλειψη ελεύθερου χρόνου για άθληση και κοινωνικοποίηση στους εξοντωμένους εργασιακά γονείς, 6) καταστροφή της φύσης και έλλειψη επαφής με την φύση, το βουνό, τη θάλασσα, 7) απουσία ελεύθερων χώρων άθλησης-πάρκων και κοινωνικοποίησης στις ασφυκτικές μας πόλεις.
Όπως επισημαίνει ο παιδίατρος Κυριάκος Δουλγέρης, πέρα από τους περιβαλλοντικούς παράγοντες που αναφέραμε αναλυτικά, η παχυσαρκία αποτελεί ένα ιδιαίτερα δύσκολο και πολύπλοκο ζήτημα καθώς σε αυτή συμβάλλουν και παράγοντες γενετικοί, βιολογικοί, ορμονικοί και φυσικά διάφορες παθήσεις του μεταβολισμού.
Ο αποκλειστικός θηλασμός είναι μια από τις πιο εύκολα εφαρμόσιμες στρατηγικές διεθνώς, που συνδυάζει χαμηλό κόστος με υψηλή αποτελεσματικότητα.
Η επιστημονική έρευνα έχει βρει ότι ο θηλασμός είναι κρίσιμος παράγοντας στη μείωση του κινδύνου παχυσαρκίας κατά την εφηβεία και την ενήλικη ζωή. Η αποκλειστικότητα όπως και η διάρκεια του θηλασμού παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο. Όλοι οι οργανισμοί υγείας στον κόσμο συνιστούν αποκλειστικό θηλασμό των παιδιών για έξι μήνες, ακολουθούμενο από συνεχιζόμενο θηλασμό για όλο τον πρώτο χρόνο της ζωής και παραπάνω, με σταδιακή εισαγωγή κατάλληλων συμπληρωματικών τροφών στη διατροφή του βρέφους που ξεκινάει γύρω στους έξι μήνες.
Ποιοι είναι οι προστατευτικοί μηχανισμοί του θηλασμού
1) Εγκατάσταση σωστών διατροφικών συνηθειών
Από την πρώτη κιόλας ημέρας της ζωής ο θηλασμός προάγει τη σίτιση του βρέφους σύμφωνα με τα σημάδια της πείνας του, όταν και όποτε αυτό πεινάει και για όσο αυτό θέλει. Η οικογένεια εκπαιδεύεται στο να αφουγκράζεται τις ανάγκες του παιδιού και φυσικά το αφήνει να φάει για όση ώρα θέλει, δηλαδή το ακριβώς αντίθετο της ταχυφαγίας – fast food. Η οικογένεια δεν έχει τον έλεγχο της ποσότητας της τροφής και έτσι αποδεσμεύεται από το άγχος του πόσο τρώει (μόνο εμμέσως ελέγχουμε την πρόσληψη της τροφής με το ζύγισμα στο τέλος του κάθε μήνα). Ο θηλασμός παρέχει εναλλαγή γεύσεων στο μωρό, ανάλογα με το διαιτολόγιο της μητέρας, καθώς οι τροφές που καταναλώνει η μαμά περνάνε στο γάλα και αλλάζουν τη γεύση του. Έτσι, οι διατροφικές συνήθειες της μαμάς, μπορούν να επηρεάζουν την γεύση του γάλακτος και να συνηθίζουν τα βρέφη στην ποικιλία των γεύσεων και των τροφών.
2) Εγκατάσταση μεταβολικού προγραμματισμού
Το βρέφος που θηλάζει αποκλειστικά τρώει με βάση το αίσθημα του κορεσμού, δηλαδή τρώει όταν πεινάει και σταματάει να τρώει όταν έχει χορτάσει. Η σίτιση αυτορυθμίζεται με βάση το αίσθημα της πείνας και δεν υπάρχει περίπτωση να χορηγηθεί υπερβολικό γάλα όπως γίνεται με το μπιμπερό. Το βρέφος τρώει με μεσοδιαστήματα που προγραμματίζει το ίδιο και όχι με αυθαίρετα τρίωρα ή τετράωρα.
3) Μείωση της περιεκτικότητας του μητρικού γάλακτος σε πρωτεΐνη μετά τους 6 μήνες
Στο 2ο εξάμηνο της ζωής, η μηνιαία αύξηση του βάρους στα θηλάζοντα βρέφη είναι κατά μέσο όρο μικρότερη από αυτή των βρεφών που σιτίζονται με ξένο γάλα. Αυτό είναι φυσιολογικό. Επίσης αυτό είναι και επιθυμητό.
Το μητρικό γάλα στο 2ο εξάμηνο γίνεται «πιο ελαφρύ» καθώς έχει χαμηλότερη περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες. Οι ανάγκες των βρεφών σε πρωτεΐνη είναι συγκεκριμένες την περίοδο του απογαλακτισμού (κατά μέσο όρο 10,2 gr/24ωρο στην ηλικία 6-12 μηνών). Το μητρικό γάλα έχει την ιδιότητα να μειώνει την περιεκτικότητά του σε πρωτεΐνη καθώς το βρέφος αναπτύσσεται και λαμβάνει επιπλέον πρωτεΐνες και από τις στερεές τροφές.
Αντίθετα, η υπερβολική πρόσληψη πρωτεΐνης κατά την βρεφική περίοδο, μέσω της αυξημένης συγκέντρωσης των αμινοξέων στο αίμα, προκαλεί την υπερβολική διέγερση της ινσουλίνης και του ινσουλινόμορφου αυξητικού παράγοντα IGF-1. Αυτό οδηγεί σε αύξηση του βάρους του βρέφους και στη δημιουργία λιποκυττάρων και τελικά προδιαθέτει για παχυσαρκία.
4) Υιοθέτηση σωστής συμπεριφοράς από το οικογενειακό περιβάλλον
Το βρέφος «γλιτώνει» από τη επιμονή του γονιού να αδειάσει το μπιμπερό και αν ο γονιός υιοθετήσει αυτή τη καλή συμπεριφορά δε θα πιέζει το βρέφος στο μέλλον να αδειάζει το πιάτο με τις στερεές τροφές. Επίσης ο θηλασμός διδάσκει το διατροφικό στυλ του «να τρώμε με ησυχία και με το χρόνο που χρειαζόμαστε» σε αντίθεση με το γρήγορο τάισμα με το κουτάλι που εφαρμόζεται αργότερα λόγω έλλειψης χρόνου και ψυχικής ηρεμίας.
Χωρίς τους μηχανισμούς προστασίας του αποκλειστικού θηλασμού και χορηγώντας τη σταθερή γεύση και σύσταση του ξένου γάλακτος, είναι αναπόφευκτο ότι τα μωρά που τρέφονται με μπιμπερό καταναλώνουν μεγαλύτερες ποσότητες. Το αυξημένο βάρος των βρεφών που τρέφονται με γάλα φόρμουλα είναι κυρίως εναπόθεση λίπους. Η γρήγορη αύξηση του βάρους στην βρεφική ηλικία συνδέεται με παιδική παχυσαρκία. Το στοίχημα για τους γονείς είναι να αντιστρέψουν την πορεία αυτή επιλέγοντας σωστές διατροφικές προτάσεις κατά την εισαγωγή των στερεών τροφών και να απορρίψουν τελείως τις έτοιμες κρέμες του εμπορίου.
Μέσω της προστατευτικής επίδρασης ενάντια στην παιδική παχυσαρκία ο αποκλειστικός θηλασμός έχει απώτερα οφέλη. Έτσι προστατεύει μακροπρόθεσμα τους ενήλικες από ασθένειες που σχετίζονται με την παχυσαρκία, όπως η αρτηριακή υπέρταση, τα καρδιαγγειακά νοσήματα και ο σακχαρώδης διαβήτης.
