Οι γονείς φοβούνται τον αυτισμό και δικαίως. Αυτή η μυστηριώδης διαταραχή του εγκεφάλου καταστρέφει την ικανότητα ενός παιδιού να μιλήσει και να αλληλεπιδράσει με το περιβάλλον του.
Υπάρχουν όμως και πολλές τρομακτικές φήμες που κυκλοφορούν γύρω από τον αυτισμό. Οι γονείς και κυρίως οι νέοι γονείς είναι σημαντικό να γνωρίζουν ορισμένα πράγματα γι’ αυτή τη διαταραχή. Η Χρυσάνθη Μηλιοπούλου, ειδική παιδαγωγός – κοινωνιολόγος, με βασική κατάρτιση στο PECS μας μιλά για τον αυτισμό και αυτά που πρέπει να προσέξουμε.
Τι είναι ο αυτισμός και σε ποια ηλικία εμφανίζεται;
Ο αυτισμός είναι μια σοβαρού βαθμού διάχυτη νευροαναπτυξιακή διαταραχή (δηλαδή επηρεάζει πολλές όψεις της ζωής του ατόμου) που εμφανίζεται συνήθως πριν από την συμπλήρωση της ηλικίας των τριών πρώτων χρόνων του παιδιού. Ουσιαστικά στον αυτισμό μιλάμε για σοβαρό έλλειμμα στην αμοιβαία κοινωνική αλληλεπίδραση, ποιοτικό έλλειμμα στη λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία και έλλειψη ενδιαφερόντων και δημιουργικής φαντασίας. Πολλές φορές μιλάμε για το φάσμα στον αυτισμό διότι ξεκινάει από ελαφριά περιστατικά εως βαριές περιπτώσεις. Κανένα περιστατικό δεν είναι ίδιο με άλλο. Ένα παιδί με αυτισμό μπορεί να έχει από χαμηλό δείκτη νοημοσύνης εως και ψηλό δείκτη νοημοσύνης. Η συχνότητα εμφάνισης είναι με σημαντική υπεροχή των αγοριών. 3-4 φορές περισσότερο στα αγόρια. Αλλά οι περιπτώσεις των κοριτσιών είναι πιο σοβαρές και συνοδεύονται συνήθως από νοητική υστέρηση.
Σε περίπτωση διδύμων με αυτισμό αν τα δίδυμα είναι μονωογενή η πιθανότητα για το άλλο δίδυμο φτάνει το 80% ενώ σε διωογενή φτάνει το 20%.
Τι προκαλεί τον αυτισμό;
Δεν υπάρχει κάποια έρευνα που να αποδεικνύει την αίτια του αυτισμού. Η άποψη που επικρατεί είναι ότι ο αυτισμός έχει σχέση με βιολογικούς παράγοντες. Έρευνες ισχυρίζονται ότι πιθανόν να επηρεάζει και η έλλειψη της βιταμίνης D κατά την εγκυμοσύνη, η ηλικία της μητέρας και του πατέρα και η κληρονομικότητα.
Ποια είναι τα συμπτώματα;
Το παιδί με αυτισμό διακρίνεται κυρίως για την τάση για απομόνωση, παρουσιάζει αρνητισμό, αδιαφορία για την κοινωνική συμπεριφορά, απουσία συναισθήματος, επαναληπτικές στερεοτυπικές κινήσεις λειτουργική κώφωση, μη λειτουργικό λόγο ή πλήρης απουσία του, ηχολαλία, εμμονή για διατήρηση της ομοιότητας, , υπερευαισθησία σε ερεθίσματα, σοβαρά ξεσπάσματα συμπεριφοράς. (με μικρές ασήμαντες καθημερινές αλλαγές, το παιδί με αυτισμό μπορεί να έχει σοβαρά ξεσπάσματα που συνοδεύονται από αυτοτραυματισμό, δαγκώματα τράβηγμα των μαλλιών, κραυγές χτυπήματα στο κεφάλι, επιθετικότητα. Και η διάρκεια μπορεί να είναι από 5 εως 45 λεπτά).
Υπάρχει θεραπεία;
Δυστυχώς δεν υπάρχει θεραπεία για τον αυτισμό. Υπάρχουν όμως πολλά θεραπευτικά προγράμματα που βοηθούν και μπορούν να βελτιώσουν και να προσφέρουν μια πιο ποιοτική ζωή. Για αυτό είναι απαραίτητη η πρώιμη παρέμβαση.
Τα παιδία με αυτισμό έχουν ανάγκη από ένα καλά δομημένο περιβάλλον και ένα οργανωμένο δίκτυο υπηρεσιών υγείας και εκπαίδευσης. Απαραίτητο σε κάθε πρόγραμμα παρέμβασης είναι να υπάρχει ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα πάνω στις ειδικές ανάγκες του παιδιού. Κανένα παιδί που ανήκει στο φάσμα του αυτισμού δεν είναι ίδιο με κάποιο άλλο παιδί που ανήκει στο φάσμα του αυτισμού. Μπορεί να έχουν ομοιότητες αλλά έχουν και διαφορές. Ο ειδικός θα διαμορφώσει το πρόγραμμα για το συγκεκριμένο παιδί, χωρίς να προσπαθήσει να το αλλάξει το ίδιο αλλά βοηθώντας το να ανταπεξέλθει τις δυσκολίες και τις απαιτήσεις της καθημερινότητας με σεβασμό στον διαφορετικό τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς.
Σημαντική πρόγραμμα παρέμβασης είναι το TEACCH (σύστημα δομημένης διδασκαλίας), σε κάποιες περιπτώσεις είναι πολύ χρήσιμο και το PECS (σύστημα επικοινωνίας μέσω εικόνων). Εναλλακτικές θεραπευτικές προσεγγίσεις είναι η μουσικοθεραπεία, το θεατρικό παιχνίδι η κολύμβηση, ζωγραφική κ.α.
Που μπορώ να απευθυνθώ;
Το πρώτο βήμα είναι ο αναπτυξιολόγος ο οποίος θα κάνει την γνωμάτευση και από κει και μετά θα αναλάβει η διεπιστημονική ομάδα αξιολόγησης (παιδοψυχολόγος, ειδική παιδαγωγός, λογοθεραπευτής, εργοθεραπευτής).
* Η Χρυσάνθη Μηλιοπούλου είναι Ειδική Παιδαγωγός σε νηπιαγωγείο.