
Ένας σημαντικός αριθμός νοσημάτων, προσβάλλουν τον βλεννογόνο του στόματος και τα οστά των γνάθων και εκδηλώνονται στην παιδική ηλικία. Αυτά μπορεί να είναι τοπικής ή συστηματικής αιτιολογίας.
Όπως αναφέρει ο παιδίατρος, Κυριάκος Δουλγέρης, με βάση τα αίτια που τα προκαλούν τα διακρίνουμε σε: 1) Λοιμώξεις μη Οδοντικής Αιτιολογίας 2) Τραύματα 3) Αυτοάνοσα Νοσήματα 4) Αναπτυξιακές Διαταραχές 5) Μεταβολικά Νοσήματα και 6) Όγκους
Στο σημερινό μας άρθρο θα αναλύσουμε τις συχνότερες λοιμώξεις του στόματος (μη οδοντικής αιτιολογίας) ενώ από τα προβλήματα ανοσολογικής αιτιολογίας θα αναλύσουμε τις άφθες.
Λοιμώξεις του στόματος
1. Ερπητική Ουλοστοματίτιδα
Η πιο συχνή λοίμωξη στην καθημερινή πράξη είναι η λοίμωξη από επιχείλιο έρπητα (ιός απλού έρπητα). Στα μικρά παιδιά όμως (κάτω των 5 ετών), συνήθως δεν περιορίζεται στα χείλη και εξαπλώνεται σε όλο το βλεννογόνο του στόματος. Προκαλεί τότε την θορυβώδη εικόνα της ερπητικής ουλοστοματίτιδας.
Κλινικά αναγνωρίζουμε στο βλεννογόνο των χειλέων και των ούλων, επώδυνες φυσαλίδες που ρήγνυνται και δημιουργούν αβαθή έλκη. Οι φυσαλίδες αυτές συρρέουν και το χαρακτηριστικό εύρημα για να βάλουμε τη διάγνωση είναι ότι πρέπει να τις δούμε και στα ούλα, τα οποία μπορεί να αιμορραγούν.
Είναι πολύ σημαντικό σε όλη τη διάρκεια του ενανθήματος να υποστηρίζουμε το παιδί με υγρά και μαλακά και δροσερά φαγητά (πχ γιαούρτι) γιατί πολλά παιδιά επειδή είναι επώδυνο αρνούνται τη λήψη τροφής και υγρών. Σε αυτή τη φάση τα αναλγητικά και τα στοματικά gel μπορεί να φανούν χρήσιμα.
Η όλη κατάσταση κάνει τον κύκλο της και υποχωρεί από μόνη της εντός το πολύ 7 ημερών και μπορεί να συνυπάρχει πυρετός και αδιαθεσία.
2. Νόσος χεριών – ποδιών – στόματος
Η νόσος προκαλείται συχνότερα από τον Ιό Coxsackie και οι στοιχειώδεις βλάβες είναι φυσαλίδες που εμφανίζονται στο στόμα, στις παλάμες και τα πέλματα.
Στην περιοχή του στόματος είναι πιο διάσπαρτες από ότι στην ερπητική ουλοστοματίτιδα, δεν εμφανίζονται στα ούλα ενώ τις βλέπουμε και στο βάθος του στόματος στη μαλθακή υπερώα (μαλακό μέρος του ουρανίσκου). Χαρακτηριστικό είναι και η εμφάνιση φυσαλίδων σαν «δορυφόροι» στο δέρμα γύρω από τα χείλη. Η διάρκεια της νόσου είναι 10-14 μέρες και συνήθως συνυπάρχει πυρετός.
3. Μυκητίαση
Η μυκητίαση του στόματος είναι εξαιρετικά σπάνια και συνήθως αφορά παιδάκια με υποκείμενα νοσήματα που προκαλούν ανοσοκαταστολή. Είναι συχνή μόνο στα νεογέννητα.
Υπάρχουν όμως παράγοντες που ευνοούν την εμφάνιση μυκήτων στο στόμα σε γενικά υγιή παιδιά. Το βλέπουμε σε παιδιά με στοματική αναπνοή (γιατί η ξηροστομία προκαλεί την ανάπτυξη candida), σε παιδιά που κάνουν χρήση εισπνεόμενων κορτικοστεροειδών ή μετά από λήψη αντιβίωσης.
Οι βλάβες αποτελούνται από λευκές, πολύ λεπτές πλάκες οι οποίες πολύ εύκολα (με μία γάζα) μπορούν να αφαιρεθούν αφήνοντας ένας ερυθρό βλεννογόνο.
Βλάβες ανοσολογικής αιτίας
Άφθες
Διακρίνουμε τις κοινές άφθες με τις οποίες λίγο ή πολύ είμαστε εξοικειωμένοι όλοι, ενώ επίσης υπάρχουν οι μεγάλες άφθες (άνω του 1 εκατοστού, σπάνιες στα παιδιά) και τα ερπητόμορφα έλκη. Για να τις ξεχωρίσουμε από τον έρπη θυμόμαστε ότι οι άφθες δεν βγαίνουν ποτέ στα ούλα και στον ουρανίσκο (σκληρή υπερώα).
Οι άφθες μας ενδιαφέρουν γιατί μπορεί σπάνια να είναι εύρημα μίας υποκείμενης συστηματικής νόσου. Όταν ο γονιός αναφέρει ότι το παιδί βγάζει συχνά άφθες θα πρέπει να διερευνήσουμε αν αυτό είναι τυχαίο γεγονός ή συνδέεται με κάτι πιο σοβαρό.
Ένα λεπτομερές ιατρικό ιστορικό και οι αιματολογικές εξετάσεις θα μας δώσουν τις απαντήσεις που θέλουμε.
Οι ερωτήσεις που θα κάνουμε στο γονιό για το ιστορικό είναι : 1) αν οι άφθες υποτροπιάζουν 2) αν οι υποτροπές έχουν περιοδικότητα 3) πόσες άφθες βγάζει τη φορά 4) τι διάρκεια έχουν και 5) αν υπάρχει πλήρης ύφεση των βλαβών ανάμεσα στα επεισόδια.
Περαιτέρω διερεύνηση χρήζει το παιδί που εμφανίζει άφθες πάνω από 3-4 φορές το χρόνο, με πάνω από 3 άφθες σε κάθε επεισόδιο και με διάρκεια του επεισοδίου πάνω από 10 μέρες. Επίσης αν δεν υπάρχει πλήρης ύφεση των βλαβών ανάμεσα στα επεισόδια των αφθών.
Στο μεγαλύτερο ποσοστό των παιδιών που παρουσιάζουν άφθες δεν θα βρούμε από τον έλεγχο κάποιο υποκείμενο νόσημα. Θεωρούνται καλοήθεις ιδιοπαθούς αιτιολογίας.
Συστηματικές νόσοι που μπορεί να συνδέονται με υποτροπιάζουσα και αφθώδη στοματίτιδα (τις οποίες οφείλουμε να αποκλείσουμε) είναι : 1) Σύνδρομο pfapa, 2) αιματολογικές παθήσεις (αναιμία, ουδετεροπενία, λευχαιμία) 3) έλλειψη σιδήρου, Β12, φυλικού οξέος 4) κοιλιοκάκη, φλεγμονώδης νόσος του εντέρου (όπως νόσος του Crohn) 5) νόσος Αδαμαντιάδη-Behcet
Λίγα λόγια για το σύνδρομο pfapa
Το σύνδρομο pfapa εμφανίζεται αποκλειστικά στα παιδιά, κυρίως σε αυτά προσχολικής ηλικίας (1-5 ετών). Υπάρχει περιοδικότητα στην κλινική σημειολογία όπου περίπου μία φορά το μήνα το παιδί κάνει υψηλό πυρετό, βγάζει άφθες και μπορεί να έχει φαρυγγίτιδα και τραχηλική λεμφαδενίτιδα. Το σύνδρομο αυτό καθώς μεγαλώνει το παιδί αυτοπεριορίζεται και η θεραπεία στη φάση των επεισοδίων είναι ανακουφιστική.
Τέλος θα πρέπει να τονίσουμε ότι στη μεγάλη πλειοψηφία οι άφθες είναι ιδιοπαθούς αιτιολογίας και δεν ανευρίσκουμε κάτι παθολογικό από τον έλεγχο. Οι γονείς συχνά αναφέρουν ότι και οι ίδιοι βγάζουν άφθες ή ότι ως παιδιά έβγαζαν και οι ίδιοι άφθες. Σε κάθε περίπτωση, επί επιμονής των συμπτωμάτων, το παιδί μπορεί να ελεγχθεί εκ νέου στο μέλλον.