Κάθε χρόνο τη δεύτερη Δευτέρα του Φεβρουαρίου τιμάται η Διεθνής Ημέρα κατά της Επιληψίας, η οποία καθιερώθηκε με πρωτοβουλία της Διεθνούς Ένωσης κατά της Επιληψίας (ILAE) και του Παγκοσμίου Γραφείου Επιληψίας (IBE), με στόχο την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση της διεθνούς κοινής γνώμης για την επιληψία, μίας πάθησης με έντονο κοινωνικό στίγμα.
Το μωβ χρώμα έχει καθιερωθεί ως χαρακτηριστικό της διεθνούς εκστρατείας ευαισθητοποίησης για την επιληψία. Η «Μωβ Ημέρα», είναι μια διεθνής προσπάθεια αφιερωμένη στην ευαισθητοποίηση και πληροφόρηση του κοινού σε όλο τον κόσμο για την επιληψία. Η επιληψία είναι μία εγκεφαλική διαταραχή που εκδηλώνεται κλινικά με κρίσεις.
Δεν είναι νοητική ασθένεια ούτε και κληρονομική, ενώ με τη σωστή θεραπεία, άνω του 70% των ασθενών μπορούν να απαλλαγούν εντελώς από τις επιληπτικές κρίσεις, οι οποίες ευθύνονται για το κοινωνικό στίγμα και τη συνεπακόλουθη απομόνωση του ατόμου. Στον κόσμο υπάρχουν περίπου 65 εκατομμύρια άτομα με επιληψία, η συντριπτική πλειονότητα στις αναπτυσσόμενες χώρες, ενώ οι νέες διαγνώσεις ξεπερνούν τα 2,5 εκατομμύρια ετησίως. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), το κενό θεραπείας στον αναπτυσσόμενο κόσμο είναι 80%. Ο λόγος είναι ότι αρκετοί πάσχοντες από τη συγκεκριμένη νόσο ένεκα της προκατάληψης, της παραπληροφόρησης και της άγνοιας γύρω από το θέμα, δεν αναζητούν εύκολα θεραπεία, φοβούμενοι το κοινωνικό στίγμα.
Όπως εξηγεί ο Λάμπρος Κουσουλός, Παιδίατρος – Παιδονευρολόγος, Επιστημονικός Συνεργάτης Παιδιατρικού Κέντρου Αθηνών, η επιληψία (η λέξη ετυμολογείται από το επι- και λαμβάνειν, δηλαδή ότι κάτι εκτός του ανθρώπου αναλαμβάνει τον έλεγχό του) είναι γνωστή από τα αρχαία χρόνια. Σήμερα ξέρουμε ότι δεν είναι κάποια εξωτερική δύναμη που αναλαμβάνει τον έλεγχο του ανθρώπου, αλλά προέρχεται από τον εγκέφαλο του ανθρώπου, και έχει πολλές διαφορετικές μορφές και είδη.
Διαχωρίζουμε ανάμεσα σε μια επιληπτική κρίση (seizure) και στην επιληψία (epilepsy). Η επιληπτική κρίση μπορεί να συμβεί σε οποιονδήποτε από εμάς, εφόσον υπάρχουν οι απαραίτητες συνθήκες (οι λεγόμενες προκλητές κρίσεις, πχ από έλλειψη οξυγόνου, τραύμα στον εγκέφαλο, διαταραχή ηλεκτρολυτών νατρίου, ασβεστίου, σακχάρου, υπερδοσολογία κάποιων φαρμάκων ή ουσιών, κτλ), και οφείλεται σε μια υπερβολική και σύγχρονη εκφόρτιση νευρώνων του εγκεφάλου. Περίπου 5% των ανθρώπων θα παρουσιάσουν μία φορά στη ζωή τους μία επιληπτική κρίση.
Η επιληψία στα παιδιά
Στα μικρά παιδιά παρουσιάζονται πχ αρκετά συχνά πυρετικοί σπασμοί, χωρίς αυτό να είναι επιληψία. Επίσης τα παιδιά παρουσιάζουν πολλάκις παροξυσμικά φαινόμενα ( πχ τικ, μυοκλονίες ύπνου, σπασμοί επί εδάφους συγκοπτικών επεισοδίων, σε βρέφη και νήπια κράτημα αναπνοής, άλλες κινητικές διαταραχές, κτλ), χωρίς αυτά να οφείλονται σε κάποια επιληψία.
Η επιληψία από την άλλη μεριά, είναι μια νόσος που ορίζεται ως δύο μη προκλητές κρίσεις με απόσταση τουλάχιστον 24 ωρών μεταξύ τους, ή ως μία απρόκλητη κρίση και πιθανότητα εμφάνισης 2ης κρίσης πάνω από 60 % (η πιθανότητα αυτή προκύπτει από ευρήματα στον απεικονιστικό έλεγχο, στο ηλεκτροεγκεφαλογράφημα, κτλ), ή αν διαγνωσθεί κάποιο επιληπτικό σύνδρομο.
Εάν διαγνωσθεί επιληψία, εξετάζεται ποιο ακριβώς είδος επιληψίας υφίσταται. Ανάλογα με την ηλικία του παιδιού κατά την εμφάνιση της επιληψίας, υπάρχουν και διαφορετικά σύνδρομα επιληψίας. Οι επιληπτικές κρίσεις διαχωρίζονται επίσης σε εστιακές (έναρξη σε ένα ημισφαίριο του εγκεφάλου) και σε γενικευμένες (έναρξη της επιληπτικής δραστηριότητας ταυτόχρονα και στα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου), κάτι που έχει μεγάλη σημασία για την επιλογή του κατάλληλου φαρμάκου.
Αν χρειαστεί να δοθεί αντιεπιληπτική αγωγή, υπάρχουν πολλά διαφορετικά φάρμακα, που δρουν με διάφορους τρόπους. Στατιστικά, το πρώτο αντιεπιληπτικό φάρμακο θα ελέγξει τους επιληπτικούς σπασμούς στο περίπου 50% των περιπτώσεων. Σε περίπτωση επιμονής των σπασμών, ένα δεύτερο φάρμακο θα καταφέρει να ελέγξει άλλο 25% των περιπτώσεων. Όταν 2 φάρμακα σε σωστή δόση δεν μπορούν να ελέγξουν μια επιληψία, τότε αυτή ορίζεται ως φαρμακοανθεκτική. Τότε συνίστανται και άλλες θεραπευτικές μέθοδοι, όπως η χειρουργική της επιληψίας, η διέγερση του πνευμονογαστρικού νεύρου, η κετογενής δίαιτα, κλπ. Η πρόγνωση σε κάθε ξεχωριστό ασθενή ωστόσο εξαρτάται εν τέλει από το είδος της επιληψίας και από πολλούς άλλους παράγοντες.
Ποια είναι η θεραπεία
Η φαρμακευτική θεραπεία της επιληψίας στα παιδιά δεν χρειάζεται πάντα να δίνεται εφ όρου ζωής. Πολλά παιδιά στην πορεία του χρόνου μπορούν να σταματήσουν την αγωγή, καθώς ωριμάζει το νευρικό τους σύστημα και η επιληψία δεν υφίσταται πια. Είναι βέβαια σημαντικό να ελεγχθούν οι επιληπτικοί σπασμοί όταν αυτοί πρωτοεμφανίζονται, καθώς μπορούν να προκαλέσουν επιπλοκές.
Συνιστάται πάντα σε περίπτωση που οι τυχόν εμφανιζόμενοι επιληπτικοί σπασμοί διαρκούν πολύ, να δίδεται το κατάλληλο φάρμακο διάσωσης, ώστε να αποφευχθεί η εξέλιξη στο λεγόμενο status epilepticus (δηλ. παρατεταμένοι σπασμοί που οδηγούν σε βλάβη των νευρώνων του εγκεφάλου). Επίσης συνίσταται η αποφυγή δραστηριοτήτων όπου η τυχόν εμφάνιση επιληπτικών σπασμών μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρούς τραυματισμούς, πχ συνίσταται αποφυγή αναρρίχησης, κατάδυσης, κολύμβησης χωρίς συνεχή επιτήρηση, οδήγησης ποδηλάτου χωρίς προστατευτικό κράνος, αποφυγή μπάνιου σε μπανιέρα με γεμάτο νερό χωρίς επιτήρηση, κλπ. Συνίσταται επίσης η ενημέρωση του σχολείου και του άμεσου περιβάλλοντος του παιδιού, ώστε σε περίπτωση σπασμών να μπορούν να χορηγηθούν οι πρώτες βοήθειες χωρίς πρόβλημα.
Η επιληψία συνοπτικά είναι μια πολύ συχνή νόσος και τα παιδιά με επιληψία μπορούν τις περισσότερες φορές με την κατάλληλη αγωγή και αντιμετώπιση να ζήσουν μια φυσιολογική και χαρούμενη ζωή, να σταδιοδρομήσουν, να κάνουν οικογένεια και να εξελιχθούν σε αυτόνομους και ώριμους ενήλικες.