Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ύπνου, οι επιστήμονες έχουν όλα όσα θέλουμε να γνωρίζουμε για τον ύπνο του μωρού.
Σκεφτείτε να έχετε ένα μωρό και όλοι γύρω σας να ρωτούν ένα και μοναδικό πράγμα: πώς/πόσο κοιμάται;
Εν τέλει, οι εξουθενωμένοι γονείς περιμένουν με ανυπομονησία τη στιγμή που το μωρό τους θα κοιμηθεί συνεχόμενα μέσα στη νύχτα. Ειδικότερα στη Δύση, μία βιομηχανία από συμβούλους ύπνου, βιβλία και αρθρογραφία βρίσκεται σε άνθιση, υποσχόμενη να βοηθήσει τις οικογένειες να πετύχουν, αυτό που οι περισσότεροι βλέπουν ως το Άγιο Δισκοπότηρο: το μωρό να κοιμάται μόνο του στην κούνια, συνεχόμενα όλη τη νύχτα και να παίρνει μερικούς υπνάκους μέσα στην ημέρα. Ακόμη κι αν ορισμένοι παιδίατροι προειδοποιούν τους γονείς, ότι αν αυτοί οι στόχοι δεν επιτευχθούν, τα παιδιά είναι λιγότερο πιθανό να λάβουν τον ύπνο που χρειάζονται για να αναπτυχθούν.
Αλλά, όχι μόνο η ιδέα του ανεξάρτητου, αδιάλειτου ύπνου είναι μακριά από τη σφαίρα της πραγματικότητας, είναι επίσης, πολύ διαφορετικός ο τρόπος που έχουν κοιμηθεί τα μωρά μέσα σε όλο το φάσμα της ιστορίας του ανθρώπινου είδους.
«Ο τρόπος με τον οποίο κοιμόμαστε στον 21ο αιώνα είναι ένα είδος παραδόξου, κατά μία εξελικτική έννοια, καθώς είμαστε δημιουργημένοι για να κοιμόμαστε σαν νεκροί για ένα ολόκληρο 8ωρο και να μην ξυπνάμε, μέσα στο απόλυτο σκοτάδι και την απόλυτη ησυχία. Αυτή είναι μία συνήθεια που εξελίχθηκε στη Δύση. Κι αυτό επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο θεωρούμε, ότι μπορούν να κάνουν και τα μωρά μας», λέει η Helen Ball, καθηγήτρια Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Durham.
Κοιμούνται επαρκώς;
Η ανησυχία για το αν τα μωρά κοιμούνται αρκετά δεν είναι κάτι καινούριο. Οι πρώτες “επιστημονικές” κατευθυντήριες δόθηκαν το 1897, όταν σε ένα βιβλίο με θέμα τον ύπνο, Ρώσος γιατρός συνέστησε τα νεογέννητα μωρά να κοιμούνται 22 ώρες τη μέρα. Τον επόμενο αιώνα, αν και αυτές οι αξιώσεις απορρίφθηκαν, ο ενδεδειγμένος ύπνος κινούνταν περίπου στα 37 λεπτά περισσότερα από τον κανονικό ύπνο τον μωρών, ανοίγοντας τον δρόμο για ανήσυχους γονείς τις ερχόμενες δεκαετίες.
Οι ειδικοί συμφωνούν, ότι ο ύπνος είναι καθοριστικής σημασίας για τα μωρά και τα μικρά παιδιά. Η απώλεια ύπνου έχει συνδεθεί με καρδιομεταβολικούς κινδύνους, πιθανότητα εμφάνισης ΔΕΠΥ και χαμηλή γνωστική ικανότητα, καθώς επίσης, ασθενέστερη συναισθηματική ρύθμιση, σχολικές επιδόσεις και ποιότητα ζωής.
Ωστόσο, οι περισσότερες από αυτές τις μακροπρόθεσμες διαπιστώσεις αφορούσαν τα παιδιά της σχολικής ηλικίας και όχι τα μωρά. Και πρόκειται για συσχετισμούς και όχι αιτιολογία. Ο μόνος τρόπος να γνωρίζουμε, αν μία η έλλειψη ή όχι του ύπνου προκαλεί μία συγκεκριμένη διαταραχή, πχ η ΔΕΠΥ, θα πρέπει να διαπιστωθεί από μία ελεγχόμενη μελέτη. Κάτι τέτοιο θα συνεπαγόταν τη στέρηση ύπνου μιας ομάδας παιδιών για χρόνια. Αυτό είναι προφανώς είναι ανέφικτο και σκληρό. Έτσι, είναι δύσκολο να συμπεράνει κανείς τι συμβαίνει, αφού μπορεί να ισχύει και το αντίστροφο: τα παιδιά με ΔΕΠΥ να κοιμούνται εκ των πραγμάτων λιγότερο.
Γιατί ξυπνούν τόσο συχνά τα μωρά τη νύχτα;
Εάν το μωρό κοιμάται συγκεκριμένες ώρες και δεν είναι αρκετές, πολλοί γονείς καλούνται να στοχεύσουν στην σταθεροποίησή του.
Σύμβουλοι ύπνου, αλλά και βιβλία συχνά επισημαίνουν ότι ο βαθύς, αδιάλειπτος ύπνος είναι καλύτερος για την ανάπτυξη του μωρού τους. Όμως, ακόμη και οι 12 ώρες ύπνου χωρίς διακοπή, μπορεί να είναι μία αισιόδοξη συγκυρά, από την άλλη θα μπορούσε να εγκυμονεί και κινδύνους για τα μωρά.
Όλοι οι άνθρωποι ξυπνούν ανάμεσα σε κύκλους του ύπνου. Ως ενηλικες, αν έχουμε κάποιες βασικές ανάγκες, πχ να πάμε τουαλέτα ή να χρειαστούμε μία επιπλέον κουβέρτα,αφού ξυπνήσουμε ελαφρά, μετά ξανακοιμόμαστε. Αυτός είναι ο λόγος που οι περισσότεροι από εμάς δεν θυμόμαστε αυτές τις διακοπές του ύπνου μας το πρωί. Και αντίθετα με τους ενήλικες, τα μωρά δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν μόνα τους τις ανάγκες τους, και για αυτό ξυπνούν πιο ολοκληρωμένα. Και το πιο συνηθισμένος λόγος που τα μωρά ξυπνούν τη νύχτα είναι για να φάνε.
Συγκριτικά με άλλα πρωτεύοντα θηλαστικά, ο άνθρωπος έχει μεγαλύτερο εγκέφαλο, αλλά στενότερα κανάλια γέννησης, πιθανότατα για να μπορούμε να ισορροπούμε περπατώντας στα δύο πόδια. Αποτέλεσμα αυτού είναι τα μωρά να γεννιούνται με πολύ μεγαλύτερη νευρολογική ανωριμότητα σε σχέση με άλλα ζώα – ο όγκος του εγκεφάλου ενός μωρού είναι το 1/3 από αυτό του ενηλίκου.
Αυτό σημαίνει, ότι τα νεογνά χρειάζονται πολύ περισσότερη ενέργεια για να αναπτυχθούν μετά τη γέννηση. Είναι σχετικά αβοήθητα και χρειάζονται συνεχώς κάποιον κοντά του, γονέα ή φροντιστή.
Την ίδια στιγμή, αντί το μητρικό γάλα που είναι υψηλό σε λιπαρά και θα μπορούσε να κρατά χορτάτο το μωρό για μεγαλύτερο διάστημα, περιέχει αρκετά σάκχαρα, τα οποία αφομοιώνονται γρήγορα και το μωρό πεινά πιο γρήγορα. Επιπλέον, τα νεογέννητα έχουν και πολύ μικροσκοπικά στομάχια, που διατηρούν μόλις 20ml γάλα τη φορά και είναι πασιφανές γιατί χρειάζεται να τρώνει τόσο συχνά μέρα και νύχτα.
Όσο μεγαλώνουν, αυτό αλλάζει. Μέχρι την ηλικία των 6 μηνών, πολλοί ερευνητές του ύπνου επισημαίνουν, ότι τα υγιή, φυσιολογικού βάρους μωρά δεν είναι «απαραίτητο» να τρώνε τη νύχτα. Σε αυτό, βέβαια, διαφωνούν οι ειδικοί στον θηλασμό, επισημαίνοντας ότι τα μωρά και μετά τους 6 μήνες ξυπνούν για να φάνε.
Είναι ωφέλιμο να ξυπνούν τη νύχτα
Όσο ενοχλητικό κι αν είναι για τους γονείς, υπάρχει ένας ακόμη λόγος που τα μωρά ξυπνούν το βράδυ συχνά: η προστασία τους. Όταν πρόκειται για το σύνδρομο του αιφθνίδιου βρεφικού θανάτου (SIDS), ένα δυνητικά επικίνδυνο στάδιο του ύπνου των μωρών είναι ο βαθύς ύπνος αργών κυμάτων. Σε αυτό το στάδιο μπορεί ξαφνικά το μωρό να σταματήσει να αναπνέει.
Ένα υγιές μωρό θα ξυπνήσει. Όμως, ένα άλλο με παράγοντες κινδύνου -πιθανότατα μη ανιχνεύσιμους, όπως μία ανωμαλία εγκεφαλικού στελέχους- μπορεί και να μην ξυπνήσει.
«Συνεπώς, το να θέλουμε το μωρό από πολύ μικρή ηλικία να κοιμάται βαθιά και αδιάλειπτα ενδέχεται να αυξήσει τον κίνδυνο SIDS», υπογραμμίζει ο James McKenna, ιδρυτής και διευθυντής του Mother-Baby Behavioral Sleep Laboratory του Πανεπιστημίου της Notre Dame και επίτιμος καθηγητής Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο της Santa Clara στην Καλιφόρνια.
Τα «προβλήματα ύπνου» και η παρανόηση
Παρά το γεγονός, ότι είναι πολύ κοινό για τα μωρά να ξυπνούν τη νύχτα ή να μην θέλουν να κοιμηθούν μόνα, οι γονείς συχνά ανησυχούν, ότι ο ύπνος των παιδιών τους δεν είναι φυσιολογικός. Σε μία μεγάλη φινλανδική έρευνα, περίπου το 40% των γονέων μωρών 8 μηνών θεωρούσαν, ότι τα μωρά τους είχαν πρόβλημα ύπνου.
Πώς ορίζεται ένα πρόβλημα ύπνου; Σύμφωνα με τους επιστήμονες, δεν υπάρχει αποδεκτός ή υπολογίσιμος ορισμός. Όμως, το πρώτο βήμα που πρέπει να γίνει -αν οι γονείς το βλέπουν σαν πρόβλημα- είναι να κάνουμε κάτι για να το λύσουμε. Σε μερικές περιπτώσεις αυτό σημαίνει απλά ενημέρωση, εκπαίδευση. Αν ένας γονιός έχει ένα μωρό τριών μηνών που ξυπνά δύο φορές τη νύχτα για να φάει, εντάξει ναι είναι κουραστικό, αλλά πρέπει να αντιληφθούν, ότι αυτό είναι το φυσιολογικό.
Το κλειδί είναι η συνειδητοποίηση. Η σκέψη ότι το μωρό μπορεί να μην έχει πρόβλημα, όταν συμπεριφέρεται όπως όλα τα άλλα μωρά, ενδέχεται να του προκαλέσει στα αλήθεια. Για παράδειγμα, να του αυξήσει το άγχος τόσο το δικό του, όσο και των ήδη εξουθενωμένων γονέων. Εκείνοι οι γονείς που πιστεύουν, ότι το παιδί τους έχει ένα συνεχές πρόβλημα ύπνου, είναι πιο πιθανό να αισθάνονται θυμό για αυτό, αλλά και να θεωρουν ότι δεν κάνουν κάτι σωστά.
Σήμερα, πολλοί εξουθενωμένοι γονείς εναποθέτουν τις ελπίδες τους σε βιβλία σχετικά με τον ύπνο ή σε ειδικούς συμβούλους. Ποια είναι η ουσία σε όλα αυτά; Η μεγαλύτερη και πιο επιβλαβής παρανόηση είναι η εξής: ότι υπάρχει μόνο μία σωστή προσέγγιση για το πώς πρέπει να κοιμούνται τα βρέφη.
Οι ειδικοί καταλήγουν, πως η κάθε οικογένεια έχει διαφορετικές απαιτήσεις και προτιμήσεις, ενώ προσεγγίζουν με διαφορετικό τρόπο τον ύπνο του μωρού. Αυτό είναι θετικό, εφόσον η ασφάλεια βρίσκεται πάντα στην πρώτη γραμμή και όσοι φροντίζουν τα μωρά θα πρέπει να γνωρίζουν τρόπους, με τους οποίους μπορούν να προλάβουν προβλήματα που σχετίζονται με τον ύπνο και ειδικά το SIDS.
Με πληροφορίες από BBC
