«Σκουληκάκια» στα παιδιά: Τα συμπτώματα και πώς να απαλλαγείτε σύμφωνα με τον παιδίατρο

Αν το παιδάκι σας διαμαρτυρηθεί για φαγούρα στην περιοχή του πρωκτού, τότε πολύ πιθανό να έχει οξυουρίαση.

Σύμφωνα με τον παιδίατρο, Κώστα Νταλούκα, πρόκειται για μια συχνή παρασιτική λοίμωξη στα παιδιά, ιδιαίτερα στην προσχολική ηλικία. που προκαλείται από τον Enterobius vermicularis (οξύουρος) έναν μικρό νηματώδη σκώληκα με ποσοστά που ποικίλλουν ανάλογα με την περιοχή και τις συνθήκες υγιεινής.

Τι είναι οι οξύουροι;

Οι οξύουροι είναι μικρά, λευκά, νηματοειδή σκουλήκια μήκους περίπου 0,5-1 εκατοστού. Παρασιτούν στο κατώτερο τμήμα του εντέρου των ανθρώπων. Η θηλυκή μορφή του παρασίτου βγαίνει τη νύχτα έξω από τον πρωκτό για να εναποθέσει τα αυγά της στην περιπρωκτική περιοχή, προκαλώντας έντονο κνησμό.

Πώς μεταδίδεται 

Η μετάδοση γίνεται από άνθρωπο σε άνθρωπο, μέσω:

• Επαφής με αυγά που βρίσκονται κάτω από τα νύχια (από το ξύσιμο της πρωκτικής περιοχής),
• Επαφής με μολυσμένες επιφάνειες, σεντόνια, ρούχα, πετσέτες, παιχνίδια ή είδη υγιεινής,
• Κατάποσης των αυγών, τα οποία φτάνουν στο έντερο όπου εκκολάπτονται.

Τα αυγά μπορούν να παραμείνουν ζωτικά έως και 2-3 εβδομάδες σε επιφάνειες, ενώ επανειλημμένες αυτολοιμώξεις είναι πολύ συχνές.

Παράγοντες που Επηρεάζουν τη Συχνότητα

• Η συχνότητα της οξυουρίασης είναι υψηλότερη σε αγροτικές περιοχές σε σύγκριση με αστικές περιοχές.
• Η προσωπική υγιεινή και οι συνθήκες διαβίωσης επηρεάζουν σημαντικά τη συχνότητα της μόλυνσης.
• Υπάρχει σημαντική σχέση μεταξύ της μόλυνσης και της ηωσινοφιλίας, μια κατάσταση που μπορεί να υποδηλώνει αλλεργική αντίδραση

Ποιος κινδυνεύει να κολλήσει οξύουρους;

Οι λοιμώξεις από οξύουρο επηρεάζουν άτομα όλων των ηλικιών σε όλες τις περιοχές.

Οποιοσδήποτε μπορεί να υποστεί λοίμωξη από οξύουρους, αλλά οι παρακάτω ομάδες είναι πιο επιρρεπείς:

• Παιδιά που πηγαίνουν σε παιδικό σταθμό, νηπιαγωγείο ή στο δημοτικό
• Μέλη της οικογένειας ή άτομα που φροντίζουν όσους έχουν μολυνθεί
• Άτομα που ζουν σε ιδρύματα ή άλλες δομές διαμονής, όπως εστίες ή κοιτώνες
• Παιδιά ή ενήλικες που δεν πλένουν προσεκτικά τα χέρια τους πριν το φαγητό
• Παιδιά που έχουν τη συνήθεια να βάζουν τα χέρια τους στο στόμα

Τα συμπτώματα

• Η πιο χαρακτηριστική εκδήλωση είναι ο νυχτερινός κνησμός στον πρωκτό, ιδιαίτερα όταν το παιδί είναι ξαπλωμένο.
• Διαταραχές ύπνου και υπνηλία,
• Ευερεθιστότητα, κλάμα, ή νευρικότητα,
• Πόνος στην κοιλιά, ναυτία ή μειωμένη όρεξη,
• Σπανιότερα: έντονος ερεθισμός ή λοίμωξη στην περιγεννητική περιοχή (ιδίως σε κορίτσια),
• Στα βρέφη: ανησυχία, ευαισθησία στην αλλαγή πάνας ή αλλαγές στην συμπεριφορά.

Σε αρκετές περιπτώσεις, η οξυουρίαση είναι ασυμπτωματική και διαγιγνώσκεται τυχαία.

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Η διάγνωση μπορεί να βασιστεί στην κλινική εικόνα, αλλά επιβεβαιώνεται με ειδικές μεθόδους:

• Οπτική παρατήρηση των σκουληκιών στην περιοχή του πρωκτού ή στα κόπρανα (ιδίως τη νύχτα).
• Η πιο αξιόπιστη μέθοδος είναι το “τεστ με σελοτέιπ”.
• Δεν συνιστάται γενικά η καλλιέργεια κοπράνων, καθώς σπάνια ανιχνεύονται αυγά στα κόπρανα.

Διαδικασία Διάγνωσης

1. Τοποθέτηση ταινίας: Ένα διάφανο κομμάτι σελοτέιπ τοποθετείται στην περιπρωκτική περιοχή του ασθενούς νωρίς το πρωί, πριν από την αφόδευση ή το μπάνιο, ώστε να συλλεχθούν αυγά του παρασίτου.
2. Μικροσκοπική εξέταση: Πηγαίνετε το σελοτέιπ στο γιατρό σας, ο οποίος θα το τοποθετήσει σε μία αντικειμενοφόρο πλάκα και θα το εξετάσει κάτω από το μικροσκόπιο για να δει εάν περιέχει αυγά οξύουρων.
3. Επαναληψιμότητα: Για μεγαλύτερη ακρίβεια, συνιστάται η διαδικασία να επαναληφθεί για 3-6 συνεχόμενες ημέρες, καθώς τα θηλυκά σκουλήκια δεν εναποθέτουν αυγά καθημερινά.

Ποια είναι η θεραπεία;

Η θεραπεία είναι απλή και αποτελεσματική, αλλά απαιτεί προσοχή στην υγιεινή και επαναληπτική δόση, ώστε να διακοπεί ο κύκλος της αυτομόλυνσης.

1. Ανθελμινθικά φάρμακα:

• Μεβενδαζόλη : 5ml (100 mg) από το στόμα, εφάπαξ, με επανάληψη σε 2 εβδομάδες.

Ενδείκνυται για παιδιά άνω των 2 ετών.

2. Μέτρα υγιεινής: Ο ακρογωνιαίος λίθος

• Πλύσιμο χεριών πριν το φαγητό και μετά την τουαλέτα,
• Κομμένα και καθαρά νύχια,
• Καθημερινό πλύσιμο της περιπρωκτικής περιοχής,
• Συχνή αλλαγή εσωρούχων και πιτζαμών,
• Καθάρισμα επιφανειών, παιχνιδιών και σεντονιών,
• Αποφυγή κοινών πετσετών ή εσωρούχων,
• Όλα τα μέλη της οικογένειας πρέπει να πάρουν προληπτικά θεραπεία, ανεξάρτητα αν παρουσιάζουν συμπτώματα.

3. Κρέμες ή αλοιφές

• Κρέμες ή αλοιφές μπορούν να ανακουφίσουν το κνησμώδες δέρμα στην περιοχή γύρω από τον πρωκτό.

4. Σύμφωνα με το CDC– Pinworm Infection Clinical Overview, η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει μαζική και ταυτόχρονη χορήγηση σε εγκαταστάσεις όπως παιδικούς σταθμούς ή σχολεία, με επανάληψη σε δύο εβδομάδες. Αυτό υπογραμμίζει την ανάγκη να αντιμετωπιστεί όχι μόνο η οικογένεια, αλλά και το ευρύτερο περιβάλλον, ειδικά σε περιπτώσεις όπου υπάρχει υψηλός κίνδυνος μετάδοσης.

Η (μεβενδαζόλη) είναι φάρμακο που χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση παρασιτικών λοιμώξεων, όπως η οξυουρίαση. Βοηθά στην εξάλειψη τόσο των ζωντανών σκουληκιών όσο και των αυγών που μπορεί να εκκολαφθούν αργότερα.
Προσοχή!! Χορηγείται από τα φαρμακεία μόνο με ιατρική συνταγή.

Δόση για Παιδιά με Οξυουρίαση

Σύμφωνα με τις οδηγίες η δόση για παιδιά άνω των 2 ετών είναι:

• 5ml πόσιμου εναιωρήματος Vermox (100mg) ως μοναδική δόση.
• Χορήγηση μιας ακόμη δόσης στις 2 και προληπτικά στις 4 εβδομάδες μετά την πρώτη δόση, για να εξαλειφθούν τυχόν αυγά που μπορεί να εκκολαφθούν και να προκαλέσουν επαναλοίμωξη.
• Όλοι στην οικογένεια θα πάρουν 100mg εφάπαξ και άλλη μια δόση μετά από 15 ημέρες.

Ειδικές Σημειώσεις

Για παιδιά κάτω των 2 ετών, το Vermox δεν συνιστάται να χορηγείται, ειδικά για παιδιά κάτω του 1 έτους,  λόγω σπάνιων αναφορών για σπασμούς. Είναι σημαντικό να ακολουθείτε τις οδηγίες του γιατρού, ειδικά αν υπάρχουν άλλα προβλήματα υγείας. Επίσης, συνιστάται η ταυτόχρονη θεραπεία όλων των μελών της οικογένειας, καθώς η οξυουρίαση μπορεί να εξαπλωθεί εύκολα.

Αντιμετώπιση σε παιδιά κάτω των 2 ετών

Πώς Μπορεί να Υποχωρήσει Χωρίς Θεραπεία

Ο κύκλος ζωής του οξύουρου διαρκεί περίπου 4-6 εβδομάδες. Οι ενήλικοι σκώληκες ζουν στο έντερο για 1-2 μήνες, παράγοντας αυγά που αποβάλλονται μέσω των κοπράνων ή μένουν γύρω από τον πρωκτό. Αν τα αυγά δεν καταποθούν ξανά (π.χ., μέσω μολυσμένων χεριών ή επιφανειών), η λοίμωξη μπορεί να τερματιστεί φυσικά όταν οι υπάρχοντες σκώληκες πεθάνουν. Αυτό απαιτεί:

• Αυστηρή υγιεινή χεριών: Πλύσιμο χεριών με σαπούνι πριν το φαγητό και μετά την τουαλέτα, τόσο για το παιδί όσο και για τους φροντιστές.
• Καθημερινό καθάρισμα: Πλύσιμο κλινοσκεπασμάτων, εσωρούχων και πιτζαμών σε υψηλή θερμοκρασία (>60°C) για να σκοτωθούν τα αυγά.
• Κοντά νύχια: Κόψιμο των νυχιών του παιδιού για να μειωθεί η συσσώρευση αυγών.
• Απολύμανση επιφανειών: Καθαρισμός τουαλέτας, παιχνιδιών και άλλων αντικειμένων που αγγίζει το παιδί.
• Αποφυγή ξυσίματος: Χρήση βαμβακερών γαντιών ή σφιχτών εσωρούχων τη νύχτα για να αποτραπεί το ξύσιμο, που μεταφέρει αυγά στα χέρια.

Πώς να καθαρίσετε το σπίτι σας από τους οξύουρους

Η πιθανότητα μόλυνσης από οξύουρους μπορεί να ελαχιστοποιηθεί με την τήρηση αυστηρών μέτρων υγιεινής και καθαριότητας. Επιπρόσθετα με τα φάρμακα, μία συγκεκριμένη στρατηγική υγιεινής και οικιακού καθαρισμού μπορεί να βοηθήσει στην πλήρη εξάλειψη των αβγών των οξύουρων:

• Χρησιμοποιήστε ζεστό νερό και σαπούνι, ειδικά μετά τη χρήση της τουαλέτας, πριν το φαγητό και μετά την αλλαγή πάνας
• Κάντε στο παιδί σας ντους κάθε πρωί για να απομακρύνετε τα αυγά που μπορεί να έχουν εναποτεθεί κατά τη διάρκεια της νύχτας
• Ενθαρρύνετε όλα τα άτομα που ζουν στο σπίτι να κάνουν μπάνιο και να αλλάζουν εσώρουχα και πιτζάμες καθημερινά για την αποφυγή επαναμόλυνσης
• Καθαρίστε τα νύχια των παιδιών σας και κόψτε τα κοντά για να μειώσετε τη συσσώρευση αυγών κάτω από αυτά. Αποθαρρύνετε συνήθειες όπως το δάγκωμα των νυχιών ή το πιπίλισμα των δακτύλων
• Εξηγήστε τους ότι δεν πρέπει να ξύνουν την πρωκτική περιοχή
• Χρησιμοποιήστε καυτό νερό για να πλένετε σεντόνια, πετσέτες, πανιά και ρούχα του μολυσμένου ατόμου. Στεγνώστε τα χρησιμοποιώντας υψηλή θερμότητα και σιδερώστε τα.
• Αποφύγετε να τινάζεται ρούχα και σεντόνια, ώστε να μην εξαπλωθούν τα αυγά των οξύουρων στον αέρα.
• Μην επιτρέπετε στα παιδιά να κάνουν μπάνιο μαζί, καθώς αυτό μπορεί να διευκολύνει την μετάδοση των αυγών των οξύουρων μέσω του νερού.
• Καθαρίστε σχολαστικά οποιοσδήποτε επιφάνειες μπορεί να έχουν μολυνθεί, συμπεριλαμβανομένων παιχνιδιών, δαπέδων και καθισμάτων τουαλέτας.
• Χρησιμοποιήστε ηλεκτρική σκούπα στις περιοχές του σπιτιού που έχουν χαλιά ή μοκέτες.

Η οξυουρίαση είναι συχνή, καλοήθης και θεραπεύσιμη, αρκεί να υπάρξει συστηματική προσέγγιση με καλή υγιεινή και καθοδήγηση από τον παιδίατρο.

Πηγή: Κωνσταντίνος Νταλούκας